Đường dẫn không tồn tại !
Trên Bìa sách Ngữ văn lớp 6, hình ảnh chú bé đội mũ ca lô, mang túi thư nhỏ gọn đã trở nên quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Đó chính là Lượm – nhân vật trung tâm trong bài thơ Lượm của nhà thơ Tố Hữu. Với giọng điệu hồn nhiên xen lẫn xúc động, tác phẩm không chỉ khắc họa chân dung một thiếu niên dũng cảm mà còn để lại dư âm sâu lắng trong lòng người đọc.
Lượm
Ngày Huế đổ máu,
Chú Hà Nội về,
Tình cờ chú cháu,
Gặp nhau Hàng Bè.
Chú bé loắt choắt,
Cái xắc xinh xinh,
Cái chân thoăn thoắt,
Cái đầu nghênh nghênh,
Ca-lô đội lệch,
Mồm huýt sáo vang,
Như con chim chích,
Nhảy trên đường vàng…
- “Cháu đi liên lạc,
Vui lắm chú à.
Ở đồn Mang Cá,
Thích hơn ở nhà!”
Cháu cười híp mí,
Má đỏ bồ quân:
- “Thôi, chào đồng chí!”
Cháu đi xa dần…
Cháu đi đường cháu,
Chú lên đường ra,
Ðến nay tháng sáu,
Chợt nghe tin nhà.
Ra thế,
Lượm ơi!
Một hôm nào đó,
Như bao hôm nào,
Chú đồng chí nhỏ,
Bỏ thư vào bao,
Vụt qua mặt trận,
Ðạn bay vèo vèo,
Thư đề “Thượng khẩn”,
Sợ chi hiểm nghèo!
Ðường quê vắng vẻ,
Lúa trổ đòng đòng,
Ca-lô chú bé,
Nhấp nhô trên đồng…
Bỗng lòe chớp đỏ,
Thôi rồi, Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ,
Một dòng máu tươi!
Cháu nằm trên lúa,
Tay nắm chặt bông,
Lúa thơm mùi sữa,
Hồn bay giữa đồng.
Lượm ơi, còn không?
Chú bé loắt choắt,
Cái xắc xinh xinh,
Cái chân thoăn thoắt,
Cái đầu nghênh nghênh.
Ca-lô đội lệch,
Mồm huýt sáo vang,
Như con chim chích,
Nhảy trên đường vàng...
Để hiểu rõ hơn về bài thơ, trước hết chúng ta cần tìm hiểu đôi nét về nhà thơ Tố Hữu – người đã sáng tác nên những vần thơ giàu cảm xúc cách mạng.
Tố Hữu (1920 – 2002) tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh ra tại Huế. Ông là một trong những nhà thơ cách mạng tiêu biểu nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Thơ Tố Hữu gắn bó mật thiết với sự nghiệp cách mạng, phản ánh chân thực tâm tư, tình cảm của con người trong những giai đoạn lịch sử quan trọng.
Thơ Tố Hữu thường mang đậm chất trữ tình chính trị, kết hợp hài hòa giữa cảm xúc cá nhân và lý tưởng cách mạng. Ông có khả năng sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi nhưng sâu sắc, dễ đi vào lòng người.
Sau khi hiểu sơ lược về tác giả, ta hãy cùng tìm hiểu hoàn cảnh ra đời của bài thơ Lượm – một tác phẩm gắn liền với thời kỳ kháng chiến chống Pháp khốc liệt.
Bài thơ được Tố Hữu sáng tác năm 1949 sau khi ông nghe tin về cái chết anh dũng của một cậu bé liên lạc tên Lượm tại mặt trận Huế. Cảm động trước tinh thần quả cảm của Lượm, ông đã viết bài thơ như một khúc ca tưởng niệm đầy xúc động.
Giai đoạn 1946 – 1954 là thời điểm cả nước bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp. Hàng vạn thiếu niên như Lượm đã không ngần ngại góp sức cho cuộc chiến. Bài thơ Lượm không chỉ kể về một cậu bé cụ thể mà còn là biểu tượng cho thế hệ thanh thiếu niên yêu nước lúc bấy giờ.
Không chỉ giàu nội dung, bài thơ còn ghi điểm nhờ nghệ thuật biểu đạt sinh động, ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc.
Tố Hữu đã xây dựng hình tượng Lượm thông qua những hình ảnh thơ giản dị: “cháu bé loắt choắt”, “cái xắc xinh xinh”, “đôi chân thoăn thoắt”… Những chi tiết này làm nổi bật tính cách hồn nhiên, vui tươi của Lượm ngay cả khi em đang làm nhiệm vụ trong hoàn cảnh chiến tranh khắc nghiệt.
Giọng thơ có sự chuyển biến rõ rệt: từ nhẹ nhàng, vui vẻ ở phần đầu sang trầm lắng, xúc động ở phần cuối. Cách sử dụng giọng điệu linh hoạt đã tạo nên hiệu quả cảm xúc mạnh mẽ, khiến người đọc cảm nhận được sự tiếc thương chân thành của tác giả.
Tố Hữu không dùng những từ ngữ cầu kỳ mà thay vào đó là các câu thơ ngắn, nhịp thơ nhanh, gợi cảm giác khẩn trương, phù hợp với hình ảnh một cậu bé liên lạc dũng cảm. Điều này khiến bài thơ dễ nhớ, dễ thuộc và phù hợp với nhiều lứa tuổi.
Sau khi phân tích nghệ thuật, ta có thể thấy rằng bài thơ không chỉ là câu chuyện về một nhân vật mà còn chứa đựng nhiều giá trị lớn lao về mặt tư tưởng và nhân văn.
Lượm tuy nhỏ tuổi nhưng lại mang trong mình lý tưởng lớn, không ngại hiểm nguy để phục vụ cách mạng. Tác phẩm tôn vinh vai trò của thiếu nhi trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc.
Qua hình tượng Lượm, bài thơ như một lời nhắc nhở về sự hy sinh thầm lặng của biết bao thế hệ trẻ. Đồng thời, nó cũng khơi gợi lòng nhân ái, tinh thần đoàn kết, yêu thương và sự tin tưởng vào thế hệ tiếp nối.
Không dừng lại ở phạm vi văn học, bài thơ Lượm còn có sức ảnh hưởng lớn trong đời sống xã hội và giáo dục.
Bài thơ Lượm đã được đưa vào chương trình sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6 nhiều năm qua. Tác phẩm không chỉ giúp học sinh rèn luyện khả năng cảm thụ văn học mà còn góp phần giáo dục tinh thần yêu nước, lý tưởng sống cao đẹp.
Hình ảnh Lượm còn được phổ nhạc trong bài hát “Lượm” nổi tiếng, gắn bó với nhiều thế hệ người Việt. Ngoài ra, nhiều tác phẩm hội họa, truyện ngắn, hoạt hình cũng lấy cảm hứng từ nhân vật này.
Bài thơ Lượm kể về một chú bé liên lạc gan dạ, hồn nhiên, yêu công việc cách mạng, nhưng đã anh dũng hy sinh trên đường làm nhiệm vụ. Tóm tắt thơ cho thấy hành trình từ hình ảnh vui tươi ban đầu đến cái kết đầy bi thương, bài thơ là lời tri ân sâu sắc dành cho những tâm hồn nhỏ bé đã góp phần lớn lao trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc. Lượm đã ngã xuống, nhưng tinh thần em vẫn sống mãi với non sông.